Ölçülü Davranabilmek

İnsan zihninin, yeryüzünde yaratılan canlılar içerisinde en üst versiyon olduğuna inanılır. Ve bu zihin, kıyasla çalışır. İnsanın güzel bir şeye güzel diyebilmesinin yolu, çirkini bilmesinden geçer. Bir saça uzun diyebilmek için kısanın ne olduğunu bilmek gerekirken, bir arabaya yavaş diyebilmek de hızlıyı bilmeyi gerektirir. Doğru diyebilmek için yanlışı, iyi diyebilmek için kötüyü keşfetmiş olmak gerekir. 

Elindekini tanımlayabilmek için bir referans noktasına ihtiyaç duyar insan. Tıpkı, bir kayıkla açılan balıkçının, dönüp dönüp kıyıya bakarak referans alması gibi. “Kıyıya kıyasla neredeyim?” “Balık tutmak için yeteri kadar açılabildim mi?” Ya da arabasına atlayıp, gitmek istediği adrese doğru yola çıkan birinin, haritaya bakarak hedeflediği varış noktasını kıyas alması gibi… “Gittiğim yollar beni hedefime yaklaştırdı mı?” Kıyaslar; insanın yönünü bulmada, çözüm üretmede, hatasını düzeltmede kılavuz görevi görür. “Elimdeki ürün iyi mi?” “Bu fiyata alıyorum ama uygun mu?” “Yediğim yemeğin lezzeti, tazeliği yerinde mi?” Referansı, kıyası olmayan insanın cevapları afaki kalır.  

Bunun içindir ki insanoğlu, var olduğu günden beri ortak referans noktaları geliştirmiştir. Elindekini değerlendirmesini sağlayacak ölçüm sistemleri üretmiştir. 

• Bir şeye sıcak ya da soğuk diyebilmek için “derece” ölçüsünü geliştirmiştir.

• Uzunluğu ya da kısalığı “metre” ile ölçmeye başlamıştır.

• Bir şişenin ya da koca bir denizdeki suyun hacmini “litre” ile ölçer. 

• Yollarda trafik kurallarını belirlerken hız limitlerine ihtiyaç duyar ve “km/sa” ölçüsünü kullanır.

Ölçüler, kıyaslar, referanslar insanoğlu için farklı coğrafyalarda, kültürlerde, zamanlarda ortak bir dilin oluşmasını sağlar. Bu ortak dil belirsizliği ortadan kaldırır. “Ne durumdayım, bir sonraki hamlem ne olmalı?” gibi soruların objektif şekilde cevaplanmasını sağlar. 

Hayatın içinde de gündelik yaşantısına ölçüleri taşımıştır insanoğlu. Bir pilav yaparken, pirinci bir su bardağı iken bir buçuk bardak su eklemesi gerektiğini ve ideal tuz oranının bir tatlı kaşı olduğunu, ölçüler sayesinde belirlemiştir. Bir boya ustası, istenen tonda duvar fonunu oluştururken beyazla kırmızıdan hangi oranlarda alması gerektiğini ölçülere göre düşünmüştür. Bordonun, kızılın, gül kurusunun, mercan kırmızısının, burgonyanın her birinin içeriğindeki kırmızı ve beyaz tonları birbirinden farklıdır. Her biri için ayrı ayrı ölçüler belirlenmiştir. Ve usta sadece şunu sorar: “Sonuçta elde etmek istediğim ton hangisi? O zaman ölçü şu olmalı…” 

İşte ölçüler, insana sonuçta ne elde etmek istediği ve nasıl bir hedefe ulaşmak istediği ile ilgili stratejiler verir.

Peki, ölçüler sadece somut konular için mi geçerlidir? Bir yemek tarifi, kırmızının tonu, belki bir futbol maçı stratejisi, kimi zaman da mühendislik harikası bir gökdelen… Hepsinde başarılı bir sonuç için doğru ölçüler olmazsa olmazken, insanın tüm hayatını etkileyen soyut konularda da işin sırrı doğru ölçüleri referans almakta olabilir mi? 

İnsan en büyük problemini, çözüm bulamadığı soyut konularda yaşar. 

• Karşı cinsle olan ilişkilerinde mutluluk… Sevmek, sevilmek, değer görebilmek, güvende hissedebilmek…

• İş hayatında başarı… Doğru hedefleri belirleyebilmek, türlü türlü ustalıklara ulaşabilmek…

• Özgüven geliştirebilmek, yapıp ettiklerinden tatmin olabilmek…

• Sorumluluk sahibi, iyi insan olan hayırlı evlatlar yetiştirebilmek… 

• Sağlıklı, neşeli, bereketli, dolu dolu yaşanan, tadının damağında kalacağı bir ömür geçirebilmek…

En üst versiyon zihne sahip olan canlı insansa, neden var olduğu günden beri bu tarz benzer konularda problem yaşar? 

Deneyimsel Tasarım Öğretisi der ki; “Duygular aktifleştikçe insan kendisine verilen aklı kullanamaz hale gelir. O anki isteklerine, ekonomisine, çevresindeki normallere, hislerine ve mantığına göre afaki tepkiler vermeye başlar. O an acıdan uzaklaştıran ya da o an hazza yakınlaştıran neyse, seçimini ondan yana kullanır.” 

• Ağlayan çocuğunu sakinleştirmek için istediği oyuncağı almayı, o an çok mantıklı gören anne gibi… 

• Yüksek maaşlı yeni iş teklifini kabul ederken, mevcut iş yerini yüz üstü bırakmayı normal karşılayan adam gibi… 

• Ya da “Ahmet olmazsa zaten yaşayamam!” diyen kadının, ailesine, arkadaşlarına sırt çevirmeyi içine sindirebilmesi gibi…

İnsanın referans noktası istekleri, elde etmeyi arzuladığı sonuçlar olmaya başladığında, hayatında doğru ve yanlışlar, gerçek ve sahteler karışır. Davranışları hedefsiz, tutarsız, ölçüsüz olmaya başlar… Mutlu olmak isterken en büyük mutsuzluklar, başarılı olmak isterken en yıkıcı başarısızlıklar da işte tam buralarda yaşanır. 

Peki insan, hayatını bu denli etkileyen soyut konularda neyi referans almalı? “Bir büyüğe danışmak lazım” sözüne konu olan büyüklerin tavsiyelerinin de birbirinden afaki olduğu bir dünyada, insanın çalması gereken asıl kapı neresi olmalı? Tane tane pilav yapmanın bir ölçüsü varsa, soyut konular için de ölçüler var olabilir mi?

• Mutluluğun ölçüsü olabilir mi? İlişkide bir yetki-sorumluluk dengesinin olduğunu deşifre eden, kadın ve erkeğe ortaya koyması gereken güzelliği, gücü, albeniyi anlatan ölçüler…

• Bir çocuğu sunulan imkanlardan bağımsız, laftan anlayan şekilde, çözüm üretme marifetiyle yetiştirmenin bir ölçüsü olabilir mi? 

• İş hayatında; sektörden, enflasyondan, kur farkından, patrondan, müşteriden bağımsız şekilde başarılı olabilmenin bir ölçüsü olabilir mi? 

• Çıraklığın, kalfalığın, ustalığın… İletişim kurmanın ve ilişkiye dönüştürmenin… Tahrik ve tatmin etmenin… Test etmenin ve edilmenin… Doğrunun ve yanlışın… Normalin ve anormalin… Gerçeğin ve sahtenin… Bir ölçüsü olabilir mi? 

Öyle bir ölçü ki kişiye, konuya, zamana göre değişmeyen… Kim o ölçüleri referans alırsa, kim davranışlarını, tepkilerini o ölçülere göre şekillendirirse, o kişiyi yücelten… 

İşte insan, hayatta somut yasalar olduğu kadar soyut-davranışsal yasalar olduğunu da keşfettikçe, kendisini mutluluğa ve başarıya ulaştıracak ölçüleri de öğrenmeye başlar. 

Düşüncelerini ve davranışlarını ölçülerle uyumlu şekilde toparladıkça, problemlere çözüm üretmeye, güçlenmeye, fayda vermeye, yetiştirmeye, yön vermeye başlar. 

O zaman, insana mutluluğun ve başarının ölçülerini öğreten soyut yasalar nelerdir?

***

Deneyimsel Tasarım Öğretisi, geçmiş deneyimlerden yola çıkarak, geleceğimizi tasarlamaya yönelik stratejiler üreten bir bilgi topluluğudur. 

İnsanın daha mutlu, daha başarılı, daha iyi ilişkilerinin olması için yöntemler sunar.

"Kim Kimdir", "İlişkilerde Ustalık" ve "Başarı Psikolojisi" Programları ile bu amaca katkı sağlar.

Deneyimsel Tasarım Öğretisinde anlatılan tüm bilgiler, gerçek bilgiler olup, tüm zamanlar, tüm konular ve tüm insanlar için geçerlidir.

***