KONTROLÜMDE, KONTROLÜMDESİN, KONTROLÜMDELER

 İnsan neden kontrol etmek ister? 

Kaygıyla başa çıkmakta kullandığımız bir yöntem: Kontrol altına almaya çalışmak. Ancak böylece başımıza geleceklerden, sonuçlardan emin olabileceğimizi düşünürüz. İşlerin kontrol altında olması; olumsuz bir durumla karşılaşmayacağımızı, her şeyin yolunda gittiği hissini garantiler bir nevi. Hani, çoğumuz yaparız ya:

• Evden çıkmadan önce ocakların altını...

• Ütüyü fişe bırakıp bırakmadığımızı...

• Çocuğun uyurken arada bir üzerini...

• Gözümden yaş geldi, akmış olabilecek rimeli...

• Projenin son halini tekrar tekrar...

Kontrol ederiz...Eminlik hissi oluşturduğundan olacak ki işe çok yarar çünkü insanın içini rahatlatır, “Oh, her şey kontrol altında, şimdi işime dönebilirim.” Özellikle, sebeplerin insanın kendi elinde olduğu konularda, kontrol etmek düzeni ve akışı da sağlıklı kıldığından işimize çok yarar:

• İşçilerin maaşlarını eksik yatırmadığını, 

• Güvenlik görevlisinin içeri giren çıkanları, 

• Sınav evraklarını tam sayıda teslim aldığını...

İnsanın kendi sorumluluklarının gidişatı ile ilgili prosedür davranması ve işlerini yönetmek istemesi çok normalken, insan neden sebepleri kendine ait olmayanı de kontrol etmek ister?

Mesela...

Bazen başkalarını…

• Markete yolladığımız kocamızı arayıp: "Bak, domatesi unutma!"

• Okuldan dönecek çocuğumuzu arayıp: "Hırkanı unutma!"

• Çalışanımıza yazılı bildirmiş olmak yetmezmiş gibi bir de sözlü: "Son teslim tarihini kaçırma."

• Evde gün düzenleyen kızımıza: "Sakın 5 çeşitten az yapma."

• Ya "hayır" derse? Ne yapıp edip "evet" dedirtmeliyim...

• Barıştırayım ki şu huzursuzluk bir bitsin...

Bazen de başımıza gelen olayları…

Yine aynı sebepten kontrol etmek istiyor olabilir miyiz? Her şey yolunda gitsin… Peki, eşimiz domatesi, çocuğumuz hırkasını unutsa ya da barışmasalar en kötü ne olur ki? Tekrar gidip alacak olan onlarsa ya da çalışanımız sorumluluğunu geç yerine getirse bedelini o ödeyecekken bize ne oluyor da insanların davranışlarını ya da olayları yönlendirmeye çalışıyoruz? Çoğu zaman insan, başkalarının ve olayların kendini olumsuz yönde etkileme gücü olduğunu düşünür. “Onun yaptığı hatalı davranış beni etkiliyor ama” der.

• Eğer benden önce derse giren hoca konuyu anlatmış olsaydı ben zorlanmazdım...

• Annenlere yakın oturmasaydık daha mutlu olurdum...

Böyle algıladığı için de istenmedik sonuçları yok etmek adına kişileri, olayları kontrol etmeye çalışır. “O derse o hoca girmesin, şu girsin” “Bu evi değiştirelim” diye mücadele verip çevredekilere de muhalefet olur çoğu zaman. Kişileri ve olayları değişse sanki problemi yok etmeye gücü varmış gibi düşünür. Halbuki, başka hocada da başka sıkıntı yaşanabilir, başka evde de başka sıkıntı… “O değil de bu sıkıntı çıktı” şeklinde bakmakta payına düşene razı olmakta zorlanır. Hayatın sadece avantajlarını yaşamak isteyip her avantajın bir dezavantaj ile geldiğini unutur. 

Sahi, birilerinin ya da olayların bizleri etkileme gücü var mı?

Eğer duvarda priz olmasa o duvara kim fiş sokabilir ki? İşin aslı, bizdeki zaafa denk gelmeyen bir dış kuvvetin bizi etkileme gücü olmadığıdır. Eğer öyle olsaydı aynı olayı yaşayan kişiler aynı tepkiyi vermeleri gerekmez miydi? Kimi insan evini kimi işini kimi de statüsünü kaybettiğinde büyük tepkiler verirken bizim içinse bunlar değil de sevdiklerimizle aramızın bozulması derinden üzücü olabilir. Öyleyse, aynı olay iki kişiyi farklı etkilerken bu nasıl olayla ilgili olabilir? Belki de başkalarının davranışları ve olaylar bize bizi göstermek için gelen işin özünde nötr dış faktörlerdir… Öyle ki, ancak algımızı değiştirdiğimizde, problemlere düşman kesilip tepki göstermek yerine önce kabul edip uyum sağlayarak kontrol etme isteğimizden kurtulabiliriz…

***

Deneyimsel Tasarım Öğretisi, geçmiş deneyimlerden yola çıkarak, geleceğimizi tasarlamaya yönelik stratejiler üreten bir bilgi topluluğudur. 

İnsanın daha mutlu, daha başarılı, daha iyi ilişkilerinin olması için yöntemler sunar.

"Kim Kimdir", "İlişkilerde Ustalık" ve "Başarı Psikolojisi" Programları ile bu amaca katkı sağlar.

Deneyimsel Tasarım Öğretisinde anlatılan tüm bilgiler, gerçek bilgiler olup, tüm zamanlar, tüm konular ve tüm insanlar için geçerlidir.

***